از قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۷۹/۱/۲۱ مجلس شورای اسلامی
ماده ۳۱ – هر يك از متداعيين می‌توانند براي خود حداكثر تا دو نفر وكيل انتخاب و معرفي نمايند.
ماده ۳۲ – وزارتخانه‌ها، مؤسسات دولتي و وابسته به دولت، شرکت‌های دولتي، نهادهاي انقلاب اسلامي و مؤسسات عمومي غيردولتي، شهرداری‌ها و بانک‌ها می‌توانند علاوه بر استفاده از وكلاي دادگستري براي طرح هرگونه دعوا يا دفاع و تعقيب دعاوي مربوط از اداره حقوقي خود يا كارمندان رسمي خود با داشتن يكي از شرايط زير به‌عنوان نماينده حقوقي استفاده نمايند:
۱ – دارا بودن ليسانس در رشته حقوق با دو سال سابقه كارآموزي در دفاتر حقوقي دستگاه‌های مربوط.
۲ – دو سال سابقه كار قضايي يا وكالت به‌شرط عدم محروميت از اشتغال به مشاغل قضاوت يا وكالت.
تشخيص احراز شرايط یادشده به عهده بالاترين مقام اجرايي سازمان يا قائم‌مقام قانوني وي خواهد بود.
ارائه معرفی‌نامه نمايندگي حقوقي به مراجع قضايي الزامي است.
ماده ۳۳ – وكلاي متداعيين بايد داراي شرايطي باشند كه به‌موجب قوانين راجع به وكالت در دادگاه‌ها براي آنان مقرر گرديده است.
ماده ۳۴ – وكالت ممكن است به‌موجب سند رسمي يا غيررسمي باشد. در صورت اخير، در مورد وکالت‌نامه‌های تنظيمي در ايران، وكيل می‌تواند ذيل وکالت‌نامه تأييد كند كه وکالت‌نامه را موكّل شخصاً در حضور او امضاء يا مهر كرده يا انگشت زده است.
درصورتی‌که وكالت در خارج از ايران داده‌شده باشد بايد به گواهي يكي از مأمورين سياسي يا كنسولي جمهوري اسلامي ايران برسد. مرجع گواهي وکالت‌نامه اشخاص مقيم در كشورهاي فاقد مأمور سياسي يا كنسولي ايران به‌موجب آئین‌نامه‌ای خواهد بود كه توسط وزارت دادگستري با همكاري وزارت امور خارجه، ظرف مدت سه ماه، تهيه و به تصويب رئيس قوه قضائيه خواهد رسيد. اگر وكالت در جلسه دادرسي داده شود، مراتب در صورت‌جلسه قيد و به امضاي موكل می‌رسد و چنانچه موكل در زندان باشد، رئيس زندان يا معاون وي بايد امضاء يا اثرانگشت او را تصديق نمايند.
تبصره – درصورتی‌که موكل امضا، مهر يا اثرانگشت خود را انكار نمايد، دادگاه به اين موضوع نيز رسيدگي خواهد نمود.
ماده ۳۵ – وكالت در دادگاه‌ها شامل تمام اختيارات راجع به امر دادرسي است جز آنچه را كه موكل استثناء كرده يا توكيل در آن خلاف شرع باشد، ليكن در امور زير بايد اختيارات وكيل در وکالت‌نامه تصريح شود:
۱ – وكالت راجع به اعتراض به رأي، تجدیدنظر، فرجام‌خواهی و اعاده دادرسي.
۲ – وكالت در مصالحه و سازش.
۳ – وكالت در ادعاي جعل يا انكار و ترديد نسبت به سند طرف و استرداد سند.
۴ – وكالت در تعيين جاعل.
۵ – وكالت در ارجاع دعوا به داوري و تعيين داور.
۶ – وكالت در توكيل.
۷ – وكالت در تعيين مصدق و كارشناس.
۸ – وكالت در دعواي خسارت.
۹ – وكالت در استرداد دادخواست يا دعوا.
۱۰ – وكالت در جلب شخص ثالث و دفاع از دعواي ثالث.
۱۱ – وكالت در ورود شخص ثالث و دفاع از دعواي ورود ثالث.
۱۲ – وكالت در دعواي متقابل و دفاع در قبال آن.
۱۳ – وكالت در ادعاي اعسار.
۱۴ – وكالت در قبول يا رد سوگند.
تبصره ۱ – اشاره به شماره‌های یادشده در اين ماده بدون ذكر موضوع آن، تصريح محسوب نمی‌شود.
تبصره ۲ – سوگند، شهادت، اقرار، لعان و ايلاء قابل توكيل نمی‌باشد.
ماده ۳۶ – وكيل در دادرسي، در صورتي حق درخواست صدور برگ اجرايي و تعقيب عمليات آن و اخذ محکوم‌به و وجوه ايداعي به نام موكل را خواهد داشت كه در وکالت‌نامه تصریح‌شده باشد.
ماده ۳۷ – اگر موكل وكيل خود را عزل نمايد، مراتب را بايد به دادگاه و وكيل معزول اطلاع دهد
عزل وكيل مانع از جريان دادرسي نخواهد بود. اظهار شفاهي عزل وكيل بايد در صورت‌جلسه قيد و به امضاي موكل برسد.
ماده ۳۸ – تا زماني كه عزل وكيل به اطلاع او نرسيده است اقدامات وي در حدود وكالت، همچنين ابلاغ‌هایی كه از طرف دادگاه به وكيل می‌شود مؤثر در حق موكل خواهد بود، ولي پس از اطلاع دادگاه از عزل وكيل، ديگر او را در امور راجع به دادرسي، وكيل نخواهد شناخت.
ماده ۳۹ ـ درصورتی‌که وكيل استعفاي خود را به دادگاه اطلاع دهد، دادگاه به موكل اخطار می‌کند كه شخصاً يا توسط وكيل جديد، دادرسي را تعقيب نمايد و دادرسي تا مراجعه موكل يا معرفي وكيل جديد حداكثر به مدت يك ماه متوقف می‌گردد.
وكيلي كه دادخواست تقديم كرده در صورت استعفا، مكلف است آن را به اطلاع موكل خود برساند و پس‌ازآن موضوع استعفاي وكيل و اخطار رفع نقص توسط دادگاه به موكل ابلاغ می‌شود، رفع نقص به عهده موكل است.
ماده ۴۰ – در صورت فوت وكيل يا استعفا يا عزل يا ممنوع شدن يا تعليق از وكالت يا بازداشت وي چنانچه اخذ توضيحي لازم نباشد، دادرسي به تأخير نمی‌افتد و در صورت نياز به توضيح، دادگاه مراتب را در صورت‌مجلس قيد می‌کند و با ذكر موارد توضيح به موكل اطلاع می‌دهد كه شخصاً يا توسط وكيل جديد در موعد مقرر براي اداي توضيح حاضر شود.
ماده ۴۱ – وکلا مکلف‌اند در هنگام محاكمه حضورداشته باشند مگر اینکه داراي عذر موجهي باشند. جهات زير عذر موجه محسوب می‌شود:
۱ – فوت يكي از بستگان نسبي يا سببي تا درجه اول از طبقه دوم.
۲ – ابتلا به مرضي كه مانع از حركت بوده يا حركت، مضر تشخيص داده شود.
۳ – حوادث قهري از قبيل سيل و زلزله كه مانع از حضور در دادگاه باشد.
۴ – وقايع خارج از اختيار وكيل كه مانع از حضور وي در دادگاه شود.
وكيل معذور موظف است عذر خود را به‌طور كتبي با دلايل آن براي جلسه محاكمه به دادگاه ارسال دارد. دادگاه در صورتي به آن ترتيب اثر می‌دهد كه عذر او را موجه بداند، در غير اين صورت جريان محاكمه را ادامه داده و مراتب را به مرجع صلاحیت‌دار براي تعقيب انتظامي وكيل اطلاع خواهد داد. درصورتی‌که جلسه دادگاه به علت عذر وكيل تجديد شود، دادگاه بايد علت آن و وقت رسيدگي بعدي را به موكل اطلاع دهد. در اين صورت، جلسه بعدي دادگاه به علت عدم حضور وكيل، تجديد نخواهد شد.
ماده ۴۲ – درصورتی‌که وكيل هم‌زمان در دو يا چند دادگاه دعوت شود و جمع بين آن‌ها ممكن نباشد، لازم است در دادگاهي كه حضور او برابر قانون آيين دادرسي كيفري يا ساير قوانين الزامي باشد، حاضر شود و به دادگاه‌های ديگر لايحه بفرستد و يا در صورت داشتن حق توكيل، وكيل ديگري معرفي نمايد.
ماده ۴۳ – عزل يا استعفا وكيل يا تعيين وكيل جديد بايد در زماني انجام شود كه موجب تجديد جلسه دادگاه نگردد، در غير اين صورت دادگاه به‌این‌علت جلسه را تجديد نخواهد كرد.
ماده ۴۴ – درصورتی‌که يكي از اصحاب دعوا در دادرسي دو نفر وكيل معرفي كرده و به هیچ‌یک از آن‌ها به‌طور منفرد حق اقدام نداده باشد، ارسال لايحه توسط هر دو يا حضور يكي از آنان با وصول لايحه از وكيل ديگر براي رسيدگي دادگاه كافي است و در صورت عدم وصول لايحه از وكيل غايب، دادگاه بدون توجه به اظهارات وكيل حاضر، رسيدگي را ادامه خواهد داد. چنانچه هر دو وكيل يا يكي از آنان عذر موجهي براي عدم حضور اعلام نموده باشد، در صورت ضرورت، جلسه دادرسي تجديد و علت تجديد جلسه و وقت رسيدگي به موكل نيز اطلاع داده می‌شود. در اين صورت‌جلسه بعدي دادگاه به علت عدم حضور وكيل تجديد نخواهد شد.
ماده ۴۵ – وكيلي كه در وکالت‌نامه حق اقدام يا حق تعيين وكيل مجاز در دادگاه تجديدنظر و ديوان عالي كشور را داشته باشد، هرگاه پس از صدور رأي يا در موقع ابلاغ آن استعفا و از رؤيت رأي امتناع نمايد، بايد دادگاه رأي را به موكل ابلاغ نمايد در اين صورت ابتداي مدت تجديدنظر و فرجام، روز ابلاغ به وكيل یادشده محسوب است مگر اینکه موكل ثابت نمايد از استعفا وكيل بی‌اطلاع بوده در اين صورت ابتداي مدت از روز اطلاع وي محسوب خواهد شد و چنانچه از جهت اقدام وكيل ضرر و زياني به موكل وارد شود، وكيل مسئول میباشد. در خصوص اين ماده، دادخواست تجديدنظر و فرجام وكيل مستعفي قبول می‌شود و مدير دفتر دادگاه مكلف است به‌طور كتبي به موكل اخطار نمايد كه شخصاً اقدام كرده يا وكيل جديد معرفي كند و يا اگر دادخواست ناقص باشد، نقص آن را برطرف نمايد.
ماده ۴۶ – ابلاغ دادنامه به وكيلي كه حق دادرسي در دادگاه بالاتر را ندارد يا براي وكالت در آن دادگاه مجاز نباشد و وكيل در توكيل نيز نباشد، معتبر نخواهد بود.
ماده ۴۷ – اگر وكيل بعد از ابلاغ رأي و قبل از انقضاي مهلت تجديدنظر و فرجام‌خواهی فوت كند يا ممنوع از وكالت شود يا به‌واسطه قوه قهريه قادر به انجام‌وظیفه وكالت نباشد، ابتداي مهلت اعتراض از تاريخ ابلاغ به موكل محسوب خواهد شد.
تبصره – در مواردي كه طرح دعوا يا دفاع به‌وسیله وكيل جريان يافته و وكيل یادشده حق وكالت در مرحله بالاتر را دارد كليه آراي صادره بايد به او ابلاغ شود و مبدأ مهلت‌ها و مواعد از تاريخ ابلاغ به وكيل محسوب می‌گردد.
ماده ۸۵ – خواهان حق دارد نسبت به كسي كه به‌عنوان وكالت يا ولايت يا قيمومت يا وصايت پاسخ دعوا را داده است درصورتی‌که سمت او محرز نباشد، اعتراض نمايد.
ماده ۱۰۱ – دادگاه می‌تواند دستور اخراج اشخاصي را كه موجب اختلال نظم جلسه شوند با ذكر نحوه اختلال در صورت‌جلسه صادر كند و يا تا بیست‌وچهار ساعت حكم حبس آنان را صادر نمايد. اين حكم فوري اجرا می‌شود و اگر مرتكب از اصحاب دعوا يا وكلاي آنان باشد به حبس از يك تا پنج روز محكوم خواهد شد.
ماده ۱۰۳ – اگر دعاوي ديگري كه ارتباط كامل با دعواي طرح‌شده دارند در همان دادگاه مطرح باشد، دادگاه به‌تمامی آن‌ها يكجا رسيدگي می‌نماید و چنانچه در چند شعبه مطرح‌شده باشد در يكي از شعب با تعيين رئيس شعبه اول يكجا رسيدگي خواهد شد.
در مورد اين ماده وكلا يا اصحاب دعوا مکلف‌اند از دعاوي مربوط، دادگاه را مستحضر نمايند.
ماده ۳۳۵ – اشخاص زير حق درخواست تجديدنظر دارند:
الف – طرفين دعوا يا وكلا و يا نمايندگان قانوني آن‌ها.
ب – مقامات مندرج در تبصره (۱) ماده (۳۲۶) در حدود وظايف قانوني خود.
ماده ۳۴۲ – هرگاه دادخواست دهنده عنوان قيمومت يا ولايت يا وصايت يا وكالت يا مديريت شركت و امثال آن را داشته باشد، بايد رونوشت يا تصوير سندي را كه مُثبِت سمت او میباشد، پيوست دادخواست نمايد.
ماده ۳۷۸ – افراد زير می‌توانند با رعايت مواد آتي درخواست رسيدگي فرجامي نمايند:
۱ – طرفين دعوا، قائم‌مقام، نمايندگان قانوني و وكلاي آنان.
۲ – دادستان كل كشور.
ماده ۳۹۵ – در موقع رسيدگي، عضو مميز گزارش پرونده و مفاد اوراقي را كه لازم است قرائت می‌نماید و طرفين يا وکلا آنان در صورت حضور می‌توانند با اجازه رئيس شعبه مطالب خود را اظهار نمايند و همچنين نماينده دادستان كل در موارد قانوني نظر خود را اظهار می‌نماید.
اظهارات اشخاص فوق‌الذکر در صورت‌جلسه قيد و به امضاي آنان می‌رسد. عضو مميز با توجه به اظهارات آنان می‌تواند قبل از صدور رأي، گزارش خود را اصلاح نمايد.
ماده ۴۳۵ – در دادخواست اعاده دادرسي مراتب زير درج می‌گردد:
۱ – نام و نام خانوادگي و محل اقامت و ساير مشخصات درخواست‌کننده و طرف او.
۲ – حكمي كه مورد درخواست اعاده دادرسي است.
۳ – مشخصات دادگاه صادركننده حكم.
۴ – جهتي كه موجب درخواست اعاده دادرسي شده است.
درصورتی‌که درخواست اعاده دادرسي را وكيل تقديم نمايد بايد مشخصات او در دادخواست ذكر و وکالت‌نامه نيز پيوست دادخواست گردد.
ماده ۴۳۵ – در دادخواست اعاده دادرسي مراتب زير درج می‌گردد:
۱ – نام و نام خانوادگي و محل اقامت و ساير مشخصات درخواست‌کننده و طرف او.
۲ – حكمي كه مورد درخواست اعاده دادرسي است.
۳ – مشخصات دادگاه صادركننده حكم.
۴ – جهتي كه موجب درخواست اعاده دادرسي شده است.
درصورتی‌که درخواست اعاده دادرسي را وكيل تقديم نمايد بايد مشخصات او در دادخواست ذكر و وکالت‌نامه نيز پيوست دادخواست گردد.